Աշխատությունում անդրադարձ է կատարվում 1956-1991 թ. պատմական իրողություններին՝ հայ ժողովրդի պատմության նշանավոր էջերից մեկին՝ այլախոհական շարժմանը, ընդհատակյա կազմակերպությունների գործունեությանը, Հայաստանի անկախության համար մղած պայքարին, ինչպես նաև հասարակական-քաղաքական կյանքի վերլուծությանը: Արխիվային բազմաթիվ նյութերի, փաստաթղթերի, ուսումնասիրությունների հիման վրա վերլուծվում և բացահայտվում են այն գործընթացները, որոնք հանգեցրին Խորհրդային Հայաստանում ընդհատակյա կազմակերպությունների ու այլախոհական շարժման ձևավորմանը, 1980-ական թթ. գորբաչովյան «վերակառուցմամբ» ծնված Արցախյան և հայ ժողովրդի համաժողովրդական շարժումների ծավալմանը, ինչպես նաև սկզբնավորեցին անկախության համար մղվող պայքարը:

Մենագրությունը նախատեսված է պատմաբանների, հասարակագետների և ընթերցող լայն շրջանակի համար։